آخرین مطالب
امکانات وب
بازی درمانی
مقدمه
بازی درمانی یکی از روشهای مؤثر در درمان مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی بازی نقش مؤثری در رشد کودک دارد و در خلال بازی می‌توان به بسیاری از ویژگیها ، مسائل و رشد کودک پی برد. بازیهای کودکان مختلف و نوع ویژگیهایی که از خود ظاهر می‌سازند تفاوتهایی با یکدیگر دارند. هر چند نوع بازیها در گروههای سنی و بچه‌های گروه سنی مشترکاتی دارد، اما نوع شرکت کودک در بازی اهمیت ویژه دارد. بازی درمانگر در واقع از موقعیت بازی برای ایجاد ارتباط با کودک استفاده می‌کند و تلاش می‌کند به تخلیه هیجانی او و حل و فصل مشکلات او در زندگی عادی‌اش بپردازد. ویرجبینا و اسلاین از بازی درمانگران مطرح در این زمینه هستند.
اصول بازی درمانی
اسکلاین در سال 1982 اصول پایه‌ای را برای اجرای روش بازی درمانی معرفی می‌کند و معتقد است بدون رعایت این اصول رابطه و شرایط اولیه برای بازی درمانی ایجاد نخواهد شد.
• درمانگر باید به توسعه یک رابطه گرم و دوستانه با کودک بپردازد. این رابطه اهمیت شایان توجهی بر مؤثر بودن این روش خواهد شد. شاید درمانگر ناچار شود برای ایجاد چنین رابطه‌ای ویژگیهایی را در موقعیت بازی بپذیرد. همانطور که در شیوه‌های روان درمانی بزرگسالان ایجاد رابطه مفید بسیار ضروری و در واقع اساس کار است، در بازی درمانی کودکان نیز ایجاد چنین رابطه‌ای گام اول در شروع درمان است و بدون آن هیچ پیشرفت در کار درمان بوجود نخواهد آمد. • درمانگر پذیرش بدون قید و شرط از کودک داشته باشد. به عبارتی کودک بدون در نظر گرفن ویژگیهای خوب و بدی که دارد یا کارهای خوب و بدی که دارد مورد پذیرش قرار بگیرد. عکس این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که درمانگر والدین یا اطرافیان به کودک چنین می‌گویند. چون این کار بد را انجام دادی دیگر دوستت ندارم، گفتن چنین مطالبی به کودک یا ایجاد شرایطی که چنین پیغامی را به کودک برساند، در کودک احساس پذیرش بدون قید و شرط را خدشه‌دار می‌سازد. کودک لازم است احساس کند او را بدون در نظر گرفتن کارهایش دوست دارند، او موجود ارزشمندی است و اگر تنبیهی اتفاق می‌افتد کاری که توسط او انجام گرفته زشت بوده و نه شخصیت او. بر این اساس درمانگر تلاش می‌کند در طول جریان بازی درمانی چنین احساسی را در کودک زنده کند.
• باید شرایط و موقعیتی حاکی از احساس آزادی برای کودک بوجود بیاید. بازی درمانگر این کار را با کنار گذاشتن روشهای محدود کننده سخت گیرانه انجام می‌دهد، تا کودک احساس آزادی کند. این آزادی ، آزادی در عمل و رفتار و همچنین آزادی در احساس را شامل می‌شود. بطوری که بتواند احساست خود را بدون احساس محدودیت ظاهر سازد. به عنوان یک مثال در یک جلسه بازی درمانی کودک چنین آزادی را احساس می‌کند که عروسک کوچکی را که نمادی از برادر کوچکتر است، مفصلا کتک بزند.
• درمانگر حضور فعال و عملکرد سریعی در جریان درمان دارد. بر حسب شرایط و موقعیتهایی که پیش می‌آید رفتارهایی که از کودک سر می‌زند به موقع وارد عمل می‌شود و با مداخله مثلا تفسیر احساسات و استفاده از رفتارهای جایگزین به کودک کمک می‌کند.
• درمانگر تواناییهای کودک را مهم و با اهمیت می‌شمارد و تلاش می‌کند و در فرصتهای مناسب از آنها برای حل مشکل استفاده کند. درمانگر برای این کار باید تلاش زیادی در جهت شناخت کودک و بویژه تواناییهای او انجام دهد و زیرکانه از این تواناییها به نفع کودک استفاده کند. به عبارتی به صورت فعالانه‌ای کودک را در جریان درمان شرکت می‌دهد و با تأکید بر مهارتهای او ، او را در جریان درمان بطور مسئولانه هدایت می‌کند.
• در شرایطی که در جریان بازی درمانی ایجاد می‌شود بیشترین نقش اولیه را کودک ایفا می‌کند. کودک شرایط بازی را می‌سازد و بازی درمانگر به عنوان هدایت کننده و تفسیر کننده روشهای او را پیگیری می‌کند. درمانگر هیچ نوع بازی و شرایطی را برای کودک القا نمی‌کند و کودک را آزاد می‌گذارد تا به بازی بپردازد و درمانگر آن هوشیارانه بازی او را مورد بررسی قرار می‌دهد و از آن برای درمان کودک استفاده می‌کند.
• درمانگر تلاش نمی‌کند که فرآیند درمان را سرعت ببخشد. بازی درمانی به صورت تدریجی ادامه و گسترش می‌یابد تا به نتیجه مورد نظر برسد.
• در کنار آزادی و اختیار عمل که کودک در جریان بازی دریافت می‌دارد محدودیتهایی تنها با هدف نزدیک سازی درمان به دنیای واقعی اعمال می‌شود و توجه کودک را به مسئولیت خود و احساسات خود جلب می‌نماید.
موقعیت مناسب برای بازی درمانی
بازی درمانی معمولا در کلینیکهای مشاوره و درمانی که مجهز به اتاق بازی کودک هستند، انجام می‌گیرد. در این اتاقها فضای مناسب و اسباب بازیهای مناسب برای بازی قرار داده می‌شود. اما در هر حال بازی درمانی را در هر مکانی که مجهز به یکسری وسایل مورد نیاز برای بازی باشد که رفتار عمل کودک را محدود ننماید، می‌توان انجام داد. این روش گاه در مهد کودکها و مدارس نیز ممکن است انجام شود.
کدام اختلالات با روش بازی درمانی می‌توانند درمان شوند؟
انواع اختلالاتی را که ریشه در احساسات و هیجانات کودک ، سازگاری او با محیط و … دارند، می‌توان با این روش درمان کرد. افسردگی کودکان ، ترسهای کودکان ، مشکلات رفتاری که ریشه اضطرابی دارند شب ادراری ، ناخن جویدن ، دروغ گفتن ، پرخاشگری و … را می‌توان با استفاده از این روش حل کرد.
بازي درماني، شيوه اي موثر براي درمان اختلالات دوران کودکي
بازي علاوه بر اين که يکي از مولفه هاي تاثيرگذار در رشد و تکامل رواني – اجتماعي کودک است و کودک از اين طريق ياد مي گيرد که با محيط اطراف خود تعامل برقرار کند، شيوه اي موثر براي درمان برخي از اختلالات رواني کودک است. دکتر پيمان هاشميان، فوق تخصص روان پزشکي کودک و نوجوان و عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشکي مشهد، با بيان اين مقدمه به خراسان مي گويد: بازي ها چند دسته است. بازي هاي «سازنده» مثل پازل يا لگو و بازي هاي «حرکتي» مثل دويدن و لي لي کردن هر يک در رشد بخشي از شخصيت کودک نقش دارد. در بازي هاي «وانمودي» کودک خود را جاي فرد ديگري قرار مي دهد و در خيالات خود بازي مي کند. اين نوع بازي ها در رشد تخيل کودک به ويژه در ۵ سال اول زندگي نقش مهمي دارد.
اصول بازي درماني
استفاده از روش هاي بازي براي رفع مشکل کودک «بازي درماني» ناميده مي شود. در اين روش در واقع از موقعيت بازي براي ايجاد ارتباط با کودک استفاده مي شود تا کودک بتواند هيجان خود را تخليه کند. اما اين شيوه به عنوان يک روش درماني تابع اصول خاصي است که بدون رعايت اين اصول شرايط اوليه براي بازي درماني ايجاد نخواهد شد.
اتاقي که براي بازي در نظر گرفته مي شود بايد به اندازه کافي بزرگ باشد و يادگيري قوانين بايد در ابتداي بازي انجام شود. امنيت، نور و فضاي مناسب ضروري است و دماي هوا بايد متعادل باشد. درمانگر نيز بايد ويژگي هاي خاصي داشته باشد و بتواند رابطه گرم و دوستانه اي با کودک برقرار کند. ارتباط کلامي و غيرکلامي صحيحي با کودک داشته باشد و از حرکات دست استفاده کند و در بازي تن صداي خود را تغيير دهد. در بازي شريک خوبي باشد و به موقع نوبت دهد. آمادگي تغيير در بازي را داشته باشد و قبل از ورود به اتاق بازي، مسائل مربوط به بازي را بداند. پدر يا مادر قبل از ورود به اتاق بازي قوانين بازي را به زبان ساده به کودک گوشزد کند. مدت زمان بازي بر اساس سن کودک تفاوت مي کند و از ۱۵ دقيقه تا يک ساعت طول مي کشد. بازي بايد هدفمند باشد و به عنوان مثال هدف از بازي مهارت دوست پيدا کردن است و کودک تا پايان بازي بايد بتواند اين مهارت را در قالب بازي با عروسک ها يا حيوانات و آشنايي آن ها با يکديگر فرا بگيرد. خاتمه بازي بايد مشخص باشد و کودک بايد بداند بازي کي تمام مي شود.
درمان اختلالات رواني کودکان
دکتر هاشميان با اشاره به اين که انواع اختلالاتي را که ريشه در احساسات و هيجانات کودک و يا سازگاري با محيط دارد، مي توان با اين شيوه درمان کرد، ادامه مي دهد: مشکلاتي مانند افسردگي کودکان، بيش فعالي، اختلالات اضطرابي، اختلالات اوتيسم و حتي کودکان عقب مانده ذهني را با استفاده از شيوه بازي درماني مي توان بهبود بخشيد. اين روش براي کودکان تا ۱۰ سالگي قابل اجراست اما براي کودکاني که از نظر رشد رواني تاخير دارند تا ۱۵ سالگي هم قابل اجراست. طبيعي است که پروتکل هاي درماني براي بيماري ها و اختلالات رواني متعدد است و مي توان آن را به صورت فردي يا گروهي انجام داد. در بازي هاي گروهي کودکاني که مشکل مشابه دارند در يک گروه ۴ يا ۵ نفره وارد اتاق بازي مي شوند و برنامه درماني مشابهي براي آن ها اجرا مي شود.
گاهي لازم است از روش «مددجو مدار» استفاده شود؛ در اين روش کودک آزاد گذاشته مي شود تا خودش بازي کند و زماني که لازم است درمانگر وارد بازي مي شود و درمان را آغاز مي کند.
در بيشتر موارد قوانين بازي مشخص و واضح است و کودک بايد طبق قوانين اتاق بازي، بازي ها را گام به گام پيش ببرد و به ازاي هر يک امتياز بگيرد. گاهي مي توان از حضور در اتاق بازي براي ارزيابي وضعيت رواني کودک استفاده کرد. به عنوان مثال مي توان ميزان اضطراب يا بيش فعالي کودک را پس از حضور در اتاق بازي دريافت. کودکاني که دچار اضطراب هستند در اتاق بازي طي مراحل هشت گانه درمان مي شوند به نحوي که از رفتن پدر و مادر احساس ناراحتي نمي کنند. ترس از شنا، تاريکي يا تنهايي در قالب بازي درمان مي شود. بازي موش و گربه در اتاق بازي براي اين دسته از کودکان اجرا مي شود. اين بازي طوري انجام مي شود که کودک که نقش موش را دارد برنده بازي مي شود. در اين شرايط او که قهرمان داستان است در واقع خود را درمان مي کند. براي کودکان بيش فعال نيز از روش هايي استفاده مي شود که بر مبناي اصول «ببين، گوش کن، فکر کن، بايست، عمل کن» است. اين روش باعث مي شود کودک در محيط اتاق بازي مهارت هاي ذهني خود را به وجود آورد. براي کودکان بيش فعال انجام اين اصول بسيار سخت است زيرا اصولا اين دسته از کودکان نمي توانند يک جا بنشينند و يا صبر و تحمل بسيار کمي دارند. بنابراين تأکيد بر اين اصول به هنگام انجام بازي دلخواه مي تواند به آن ها کمک کند.
اين فوق تخصص روان پزشکي کودک و نوجوان درباره نقش بازي درماني براي درمان مبتلايان به طيف اختلالات اوتيسم تصريح مي کند: بازي درماني براي اين کودکان يک درمان انتخابي است و در کنار کار درماني و گفتار درماني بسيار کمک کننده است. بازي درماني براي اين کودکان معمولا به صورت فردي انجام مي شود و تأکيد بر تعامل بيشتر کودک با محيط اطراف است. تلاش بر اين است که احساسات پنج گانه کودک در تعامل با محيط افزايش پيدا کند و معمولا با يک وسيله خاص در اتاق بازي آن قدر با کودک بازي مي کنيم تا کودک با آن خو بگيرد و احساسات پنج گانه خود را تقويت کند. درباره کودکان عقب مانده ذهني هم بايد گفت تلاش مي شود اين دسته از کودکان به کنترل هيجان دست پيدا کنند و يادگيري خود را که معمولا بيش از کودکان عادي وقت مي برد، افزايش دهند. براي اين دسته از کودکان هم بازي مثل موش و گربه طراحي مي شود که نيازمند کمک است و کودک طي بازي تلاش مي کند او را درمان کند و کودک در واقع خود را درمان مي کند.
نتيجه گيري صحيح
وي با تأکيد بر اين که نقش درمانگر در به نتيجه رساندن روش بازي درماني بسيار حياتي است، مي گويد: درمانگر بايد بيماري را بشناسد، روش درماني را بداند و بتواند ارتباط صحيحي با کودک برقرار کند. بايد از نظر چهره و علائم براي کودک جذابيت داشته باشد و سعي کند مراحل درمان را پيگيري و تغييرات هر جلسه را ثبت کند و مدت درمان از يک ماه تا ۱۵ ماه را تعيين کند. معمولا براي کودکان يک تا ۶ ساله، يک تا ۴ ماه، براي کودکان ۶ تا ۸ سال، حدود يک تا ۶ ماه براي بچه هاي ۸ تا ۱۰ سال و حدود يک تا ۱۲ ماه و پس از آن تا ۱۵ ماه مدت زمان بازي درماني در نظر گرفته مي شود. کودکان طي اين مدت تکاليف خود را پس از هر جلسه در منزل انجام مي دهند و در جلسه بعد آن را اجرا مي کنند. در پايان جلسات ارزيابي کلي انجام مي شود و درمانگر درباره خاتمه دوره تصميم گيري مي کند. در مواردي پايان ناگهاني بازي درماني باعث عود مشکل کودک مي شود بنابراين ختم درمان بسيار مهم است. به عنوان مثال کودکي که پدر يا مادرش را از دست داده و دچار اضطراب سوگ شده است، طي مدت درمان به درمانگر وابسته مي شود. لازم است در طور دوره درمان، تدابيري انديشيده شود. مثلا در بازي گفته مي شود که ب
اباي يکي از شخصيت هاي داستان به سفر مي رود و تا پايان بازي برنمي گردد. به اين ترتيب کودک کم کم براي جدايي آمادگي پيدا مي کند. نکته اساسي اين که لازم است در ابتداي شروع دوره، والدين نسبت به ويژگي هاي شخصيتي و مشکلات خود آگاه شوند و راهکارهاي درمانگر را براي تغيير بپذيرند تا بازي درماني موثر واقع شود. والديني که اطلاعات کافي درباره بيماري و پروتکل درماني ندارند نمي توانند در اتاق بازي عملکرد مناسبي داشته باشند از اين رو اين شيوه علمي براي کارکرد مفيد به همکاري خانواده و درمانگر نياز دارد. همچنين در منزل هم بايد دستورالعمل هاي پزشک را اجرا کنند تا به طور موثري از درمان نتيجه بگيرند.
برچسب‌ها: بازی , درمانی , روانشناسی , خلاقیت , شریفیان مرکز توسعه خلاقیت واستعدادیابی بوکان...
برچسب : نویسنده : salah3473a بازدید : 95